Chaczkar w Krakowie
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu |
płyta wotywna |
| Projektant | |
| Data odsłonięcia |
17 kwietnia 2004(dts) |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°03′39,9″N 19°56′50,8″E/50,061083 19,947444
| |
Chaczkar (ormiański kamień krzyżowy) – pomnik Ormian polskich znajdujący się w Krakowie, w Dzielnicy I Stare Miasto, przy ul. Kopernika 9 obok kościoła św. Mikołaja.
Pomnik ma formę chaczkaru – ormiańskiej kamiennej płyty wotywnej, upamiętniającej szczególne wydarzenia. Krakowski chaczkar stoi przy dawnym trakcie komunikacyjnym wychodzącym z Krakowa w kierunku wschodnim i ma formę ołtarza skierowanego na wschód. Na wschodniej, tylnej elewacji monumentu wykuty jest majuskułą napis dedykacyjny w języku polskim następującej treści: "TEN / CHACZKAR, / CZYLI / "KAMIEŃ KRZYŻOWY" / Z ORMIAŃSKIM "KRZYŻEM KWITNĄCYM", / UPAMIĘTNIA ORMIAN, / KTÓRZY OD XIV WIEKU MIESZKALI W POLSCE / I POŁOŻYLI WIELE ZASŁUG / DLA RZECZYPOSPOLITEJ. // MONUMENT JEST POŚWIĘCONY RÓWNIEŻ: / OFIAROM LUDOBÓJSTWA DOKONANEGO / NA ORMIANACH W TURCJI W 1915 ROKU, / ORMIANOM I POLAKOM ZAMORDOWANYM / PRZEZ UKRAIŃSKICH NACJONALISTÓW Z UPA / 19-21 IV 1944 W KUTACH NAD CZEREMOSZEM / ORAZ W INNYCH MIEJSCOWOŚCIACH KRESOWYCH, / KSIĘŻOM ORMIAŃSKOKATOLICKIM / ARESZTOWANYM, ZABITYM LUB WYWIEZIONYM NA SYBIR / PRZEZ SOWIECKIE WŁADZE OKUPACYJNE / W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ."
Na zachodniej fasadzie pomnika dominuje motyw ormiańskiego "kwitnącego krzyża", z charakterystycznymi pąkami na zakończeniach ramion i palmetowo ukształtowanymi liśćmi u podstawy. Bowiem, zgodnie z prastarą ormiańską legendą, drzewo krzyża zakwitło, po ukrzyżowaniu na nim Zbawiciela. Jest to nawiązanie do religijnego symbolu "Drzewa Życia".
Autorem projektu chaczkaru jest krakowski architekt i historyk sztuki Jacek Chrząszczewski[1][2]. W projekcie tym oparł się on na swoich badaniach naukowych nad architekturą i sztuką Ormian zamieszkałych na terenach należących niegdyś do Korony Królestwa Polskiego[3][4]. Zastosował w nim detale i ornamenty orientalne występujące w architekturze i sztuce ormiańskiej, takie jak: "gzyms stalaktytowy" (mukarnas) pochodzenia perskiego, "łańcuchy seldżuckie" pochodzenia tureckiego, ormiański "krzyż kwitnący" umieszczony na fasadzie zachodniej w dużej niszy wraz z medalionami, na których widnieją ormiańskie ligatury imienia Zbawiciela: "ՅՍ ՔՍ" (ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍ = JEZUS CHRYSTUS), poniżej jednobrzmiący napis w językach ormiańskim i polskim: "ՀԱՅԵՐԻՆ / ORMIANOM", flankowany przez trójkątnie wcięte nisze zwieńczone łukami "w ośli grzbiet", zegar słoneczny z ormiańskimi literami na elewacji południowej, dwa "krzyżyki wotywne" poświęcone "braciom w podróży" po stronie południowej i "braciom zmarłym" po stronie północnej, a także napis dedykacyjny i gmerki ormiańskich rodzin kupieckich ze Lwowa na elewacji wschodniej. Chaczkar został wykonany w zakładzie kamieniarskim Stanisława Cekiery w Dębniku pod Krakowem z jasnożółtego żyłkowanego piaskowca, sprowadzonego z kamieniołomu w Długopolu-Polance koło Bystrzycy Kłodzkiej.
Pomnik odsłonięto 17 kwietnia 2004 roku[5] w przededniu 89. rocznicy ludobójstwa dokonanego na około 1,5 mln ludności ormiańskiej w Turcji w 1915 roku.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jacek Chrząszczewski, Projekt chaczkaru ormiańskiego przy kościele św. Mikołaja w Krakowie, "Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego", Nr 34/35, 2003, s. 3-10, Kraków: Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne. ISSN 1233-8605
- ↑ Jacek Chrząszczewski, Wykorzystanie światła słonecznego w ekspozycji symboliki chaczkaru ormiańskiego przy kościele św. Mikołaja w Krakowie, "Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego", Nr 36/37, 2004, s. 46-47, Kraków: Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne. ISSN 1233-8605
- ↑ Jacek Chrząszczewski, Ormiańskie świątynie na Podolu = Հայկական եկեղեցիները Պոդոլէում = Armenian Churches in Podolia, Kraków: Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne, 1998, ISBN 83-903157-2-6, OCLC 231788075 [dostęp 2021-02-21].
- ↑ Jacek Chrząszczewski, Kościoły Ormian polskich = Լեհահայոց եկեղեցիները = The Churches of Polish Armenians, Warszawa: Res Publica Multiethnica, 2001, ISBN 83-909001-0-6, OCLC 54891164 [dostęp 2021-02-21].
- ↑ Jacek Chrząszczewski, Ormianie polscy i ich chaczkar w Krakowie = The Polish Armenians and their khachkar in Cracow = Les Arméniens polonais et leur khatchkar à Cracovie = Die polnischen Armenier und ihr Chatschkar in Krakau = Польские армяне и их хачкар в Кракове = Լեհաստանի հայերը և իրենց խաչքարը Կրակովում, Kraków: Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne, 2007, ISBN 978-83-903157-9-9, OCLC 312240333 [dostęp 2021-02-21].